By Ένας στους δέκα νέους 16–24 ετών στην Κύπρο εγκαταλείπει την εκπαίδευση, χωρίς να ολοκληρώσει την ανώτερη δευτεροβάθμια. Και αυτό το ποσοστό δεν είναι απλώς υψηλό, αλλά αυξάνεται ταχύτερα από κάθε άλλο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Κύπρος καταγράφει τη μεγαλύτερη άνοδο πρόωρης εγκατάλειψης στην ΕΕ, την ώρα που σχεδόν όλες οι άλλες χώρες βελτιώνονται. Παράλληλα, η συμμετοχή των ενηλίκων στη μάθηση έχει καταρρεύσει, σημειώνοντας μία από τις μεγαλύτερες πτώσεις στην Ευρώπη. Τα στοιχεία της Κομισιόν αποτυπώνουν μια σκληρή πραγματικότητα: το εκπαιδευτικό επίπεδο της χώρας υποχωρεί σταθερά, τόσο στους νέους όσο και στους ενήλικες.
Σύμφωνα με το Education and Training Monitor 2024, το 11,3% των νέων 18–24 ετών στην Κύπρο εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση ή κατάρτιση. Το ποσοστό αυτό ξεπερνά τον ευρωπαϊκό μέσο όρο που βρίσκεται στο 9%. Τα συγκριτικά στοιχεία της Κομισιόν δείχνουν επίσης ότι από το 2015 έως σήμερα η Κύπρος παρουσιάζει τη μεγαλύτερη αύξηση πρόωρης αποχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με άνοδο 6,1 ποσοστιαίων μονάδων.
Η έκθεση συνδέει την τάση αυτή με τις βασικές δεξιότητες των μαθητών. Τα αποτελέσματα του PISA 2022, που αξιοποιούνται στο Monitor, καταδεικνύουν ότι περισσότεροι από τους μισούς 15χρονους μαθητές στην Κύπρο επιτυγχάνουν χαμηλές επιδόσεις στα μαθηματικά, την ανάγνωση και τις επιστήμες. Η Κομισιόν σημειώνει ότι οι χαμηλές αυτές επιδόσεις αποτελούν παράγοντα που σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εγκατάλειψης της εκπαίδευσης στη συνέχεια.
Μεγάλο κοινωνικό χάσμα
Τα στοιχεία αναδεικνύουν και σημαντικές ανισότητες ανάμεσα σε διαφορετικές ομάδες του πληθυσμού. Το χάσμα πρόωρης εγκατάλειψης μεταξύ νέων πολιτών ΕΕ και νέων που έχουν γεννηθεί εκτός ΕΕ φτάνει τις 21,3 ποσοστιαίες μονάδες, ποσοστό υψηλότερο από τον μέσο όρο της Ένωσης. Η έκθεση το χαρακτηρίζει ως δομική πρόκληση για την Κύπρο, επισημαίνοντας ότι οι μαθητές με μεταναστευτικό υπόβαθρο αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες πρόσβασης και παραμονής στην εκπαίδευση. Επιπλέον, το Monitor καταγράφει ότι οι χαμηλές επιδόσεις στις βασικές δεξιότητες συναντώνται σε πολύ υψηλότερα ποσοστά σε σχολεία και ομάδες πληθυσμού όπου υπάρχουν μεγαλύτερες κοινωνικοοικονομικές ανισότητες. Αυτό, σύμφωνα με τα ευρήματα, επηρεάζει άμεσα την πιθανότητα οι μαθητές να ολοκληρώσουν επιτυχώς τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Καταρρέει η διά βίου μάθηση
Η εικόνα στους ενήλικες είναι εξίσου δύσκολη. Το 2022, μόλις το 28,3% των ατόμων ηλικίας 25–64 ετών στην Κύπρο συμμετείχε σε κάποια μορφή τυπικής ή μη τυπικής μάθησης. Το ποσοστό αυτό είναι πολύ κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (φτάνει το 39,5%). Η έκθεση επισημαίνει επίσης ότι η Κύπρος έχει καταγράψει την τρίτη μεγαλύτερη μείωση συμμετοχής ενηλίκων σε εκπαίδευση και κατάρτιση στην ΕΕ από το 2016, όταν το αντίστοιχο ποσοστό έφθανε το 44,8%. Η Κομισιόν τονίζει ότι η τόσο χαμηλή συμμετοχή σε διά βίου μάθηση επηρεάζει άμεσα την προσαρμογή των εργαζομένων στις νέες δεξιότητες που απαιτούνται στην αγορά εργασίας, ιδιαίτερα σε τομείς που σχετίζονται με την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η Κύπρος παραμένει κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ και στις βασικές και ψηφιακές δεξιότητες των ενηλίκων.
Λιγότεροι χαμηλά μορφωμένοι
Μέσα σε αυτή τη συνολική εικόνα, η Κύπρος παρουσιάζει και ορισμένα θετικά δεδομένα. Η αναλογία των ενηλίκων ηλικίας 25–64 που δεν έχουν ολοκληρώσει ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχει μειωθεί από 20,7% σε 10,9%. Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες μειώσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, όπως σημειώνεται στην έκθεση, το χαμηλότερο αυτό ποσοστό δεν έχει συνοδευτεί από αύξηση στη συμμετοχή στη μάθηση, ούτε από ουσιαστική ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων. Η αντίφαση αυτή καταγράφεται στην έκθεση ως μια πρόκληση για τη χώρα, ιδιαίτερα σε σχέση με την ανταγωνιστικότητα και την ικανότητα προσαρμογής στις σύγχρονες δεξιότητες.
Πώς σχολιάζει η ΥΠΑΝ;
Σε δηλώσεις της στον «Π», η υπουργός Παιδείας, Αθηνά Μιχαηλίδου, αναφέρει ότι «η έκθεση αναγνωρίζει μια σειρά από θετικά βήματα και εξελίξεις στο εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου. Η συμμετοχή στην προσχολική εκπαίδευση παρουσιάζει σταθερή άνοδο, ενώ σημειώνεται σημαντική πρόοδος στη διεύρυνση της ανώτερης εκπαίδευσης και η χώρα διατηρεί ένα από τα υψηλότερα ποσοστά τριτοβάθμιας φοίτησης στην ΕΕ». Προσθέτει επίσης ότι «καταγράφονται βελτιώσεις σε ζητήματα ένταξης, όπως η στήριξη παιδιών με μεταναστευτικό υπόβαθρο, η ανάπτυξη υλικού για την εκμάθηση της ελληνικής, η ενίσχυση της ειδικής εκπαίδευσης και η επέκταση ολοήμερων σχολείων». Για τις τεχνικές σχολές, η υπουργός σημειώνει ότι «προωθούνται νέες υποδομές και κλάδοι, καθώς και δράσεις προσέλκυσης μαθητών». Παράλληλα, αναγνωρίζει τις δυσκολίες: «Τα αποτελέσματα του PISA 2022 καταδεικνύουν επιδείνωση στις βασικές δεξιότητες, ενώ υψηλά παραμένουν τα ποσοστά χαμηλών ψηφιακών δεξιοτήτων. Το ποσοστό πρόωρης αποχώρησης από την εκπαίδευση παραμένει αυξημένο, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων με μεταναστευτικό υπόβαθρο». Εξηγεί ακόμη ότι «το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στις ηλικίες 18–24 ετών. Πριν τα 15 έτη, όπου η εκπαίδευση είναι υποχρεωτική, είναι ελάχιστοι οι μαθητές που εγκαταλείπουν, ενώ στις ηλικίες 15–18 ετών το πρόβλημα είναι μικρό, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν είναι ένα ζήτημα που το παρακολουθούμε και μας ανησυχεί». Τέλος, υπογραμμίζει ότι «το υπουργείο προωθεί συνεκτικό σχέδιο μεταρρυθμίσεων, με επικαιροποίηση των αναλυτικών προγραμμάτων, ενίσχυση της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών, νέο σύστημα αξιολόγησης και αναβάθμιση της Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, ώστε η Κύπρος να κινηθεί προς ένα πιο σύγχρονο και αποτελεσματικό εκπαιδευτικό σύστημα».
