By Ένα από τα ελάχιστα ενεργά εργαστήρια χαρακτικής στην Κύπρο, το εργαστήριο του Σωματείου Κύπριοι Χαράκτες, βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπο με το φάσμα της έξωσης και της αναστολής της λειτουργίας του, ύστερα από απόφαση του Δήμου Λευκωσίας να τερματίσει τη σύμβαση παραχώρησης του χώρου που στεγάζεται, στην οδό Μάρκου Δράκου 24 στην Αγλαντζιά.
Οι Κύπριοι Χαράκτες κάνουν λόγο για «σοβαρό πλήγμα στον πολιτισμό» και για «μονομερή απόφαση» που απειλεί την ίδια την ύπαρξη του Σωματείου, τη στιγμή που στον χώρο συνεχίζουν να εργάζονται καλλιτέχνες χωρίς ρεύμα και νερό, αφού το υποστατικό θεωρείται πλέον χωρίς ενοικιαστή.
Το πρόβλημα ξεκίνησε στις 6 Μαρτίου 2025, όταν ο Δήμος Λευκωσίας ενημέρωσε το Σωματείο ότι το Δημοτικό Συμβούλιο είχε αποφασίσει να τερματίσει τη σύμβαση που είχε αρχικά συναφθεί μεταξύ της εταιρείας Altamira και του πρώην Δήμου Αγλαντζιάς. Ο τελευταίος είχε παραχωρήσει το υποστατικό στους Κύπριους Χαράκτες με ενοικιαστήριο έγγραφο, πρακτική που– σύμφωνα με την Altamira– δεν επιτρεπόταν από τους όρους της παραχώρησης.
Η σύμβαση έληγε στις 31 Μαρτίου 2025, όμως στις 24 Απριλίου ο Δήμος απαίτησε την παράδοση του χώρου μέχρι τις 15 Μαΐου, ζητώντας μάλιστα την εξόφληση λογαριασμών ρεύματος και νερού. Το Σωματείο θεώρησε το αίτημα «ανέφικτο» και «προσβλητικό», δεδομένου ότι λίγες μέρες αργότερα, στις 21 Μαΐου, επρόκειτο να εγκαινιάσει μεγάλη έκθεση Κυπριακής Χαρακτικής στη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης- μια δράση που είχε προγραμματιστεί μήνες νωρίτερα με τη στήριξη του Υφυπουργείου Πολιτισμού.
Το εργαστήριο των Κυπρίων Χαρακτών λειτουργεί από το 1996 και πλέον, στον υφιστάμενο χώρο όπου στεγάζεται σήμερα, αποτελεί τη μόνη επαγγελματική υποδομή χαρακτικής στη Λευκωσία. Έχει φιλοξενήσει δεκάδες καλλιτέχνες, ομαδικά εργαστήρια, δράσεις για παιδιά και άτομα τρίτης ηλικίας, ενώ έχει εκπροσωπήσει την Κύπρο σε διεθνείς εκθέσεις, μεταξύ των οποίων και οι πρόσφατες παρουσίες σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Για τα μέλη του Σωματείου, η απώλεια του χώρου δεν σημαίνει απλώς αλλαγή διεύθυνσης, αλλά διακοπή μιας ολόκληρης δημιουργικής συνέχειας. «Είναι σαν να ζητάς από έναν τεχνίτη να εγκαταλείψει το εργαστήριό του μέσα σε μια νύχτα. Να αφήσει τα εργαλεία, τις μήτρες, τα έργα του και να ξεκινήσει από το μηδέν» τονίζουν χαρακτηριστικά.
Η εμπλοκή της Altamira
Το ιδιοκτησιακό καθεστώς περιπλέκει την υπόθεση. Όπως ενημέρωσε η Altamira, το ακίνητο παραχωρήθηκε το 2020 στον Δήμο Αγλαντζιάς χωρίς δικαίωμα ενοικίασης. Ούτε ο πρώην Δήμος Αγλαντζιάς ούτε ο διάδοχος Δήμος Λευκωσίας κατέβαλαν οποιοδήποτε ενοίκιο προς την εταιρεία. Παρ’ όλα αυτά, το Σωματείο κατέβαλλε μισθώματα, τα οποία σήμερα θεωρεί πως εισπράχθηκαν αντικανονικά.
Η Altamira ξεκαθάρισε ότι δεν έχει πλέον δικαιοδοσία να συνάψει νέα σύμβαση με το Σωματείο, καθώς το ακίνητο βρίσκεται σε διαδικασία παραχώρησης στην Κυβέρνηση. Έτσι, το εργαστήριο βρέθηκε ξαφνικά χωρίς θεσμικό αντίλογο και χωρίς κανέναν φορέα να αναλαμβάνει ευθύνη για τη στέγασή του.
Η στάση του Υφυπουργείου Πολιτισμού
Μπροστά στον κίνδυνο απώλειας του χώρου, οι Κύπριοι Χαράκτες απευθύνθηκαν από τις 11 Μαρτίου στην Υφυπουργό Πολιτισμού Λίνα Κασσιανίδου, ζητώντας συνδρομή για εξεύρεση λύσης. Η Υφυπουργός, σύμφωνα με το Σωματείο, έδειξε έμπρακτο ενδιαφέρον, επισκέφθηκε το εργαστήριο και δεσμεύτηκε για προσπάθεια εξεύρεσης νέου χώρου στέγασης σε συνεργασία με τον Δήμο.
Ωστόσο, παρά τη μεσολάβηση του Υφυπουργείου και επανειλημμένες επαφές, δεν υπήρξε μέχρι σήμερα κάποια ουσιαστική κατάληξη. Στις 7 Αυγούστου, η Υφυπουργός εξέφρασε μέσω επίσημης επιστολής «ειλικρινή ανησυχία και απογοήτευση» για το αδιέξοδο και παράλληλα την ελπίδα ότι θα επιτευχθεί μια δίκαιη και βιώσιμη λύση «με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον και την πολιτιστική πρόοδο». Διαβεβαίωνε μάλιστα ότι το Υφυπουργείο παραμένει στη διάθεση του Σωματείου για κάθε δυνατή υποστήριξη, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων και των δυνατοτήτων του. «Είμαστε έτοιμοι να συνεργαστούμε για την εξεύρεση της καλύτερης δυνατής λύσης και να σας στηρίξουμε στην επίτευξη των στόχων σας» τόνιζε.
Χάος στη διαχείριση πολιτιστικών υποδομών
Ο Δήμαρχος Λευκωσίας Χαράλαμπος Προύντζος, σε συναντήσεις με εκπροσώπους του Σωματείου, αναγνώρισε ότι «επικρατεί χάος» στη διαχείριση πολιτιστικών υποδομών κι ότι ο Δήμος επιχειρεί να θέσει τάξη σε ένα πλαίσιο αδιαφάνειας που κληρονόμησε. Επισήμανε επίσης ότι ο Δήμος δεν μπορεί να υποκαταστήσει την πολιτιστική πολιτική του κράτους κι ότι οι χώροι θα πρέπει να παραχωρούνται με διαφανή και θεσμοθετημένα κριτήρια.
Ωστόσο, σύμφωνα με το Σωματείο, στις συναντήσεις που ακολούθησαν ο Δήμαρχος δεν κατέθεσε καμία ρεαλιστική πρόταση στέγασης, παραπέμποντας σε «εμπορικούς χώρους» ή σε υποδομές που παραχωρούνται με ενοίκια αγοράς, πρακτικά απαγορευτικά για έναν μη κερδοσκοπικό πολιτιστικό φορέα. «Μας αντιμετωπίζουν σαν επιχειρηματίες, ενώ εμείς παράγουμε πολιτισμό» σημειώνουν χαρακτηριστικά οι Χαράκτες.
Το Υφυπουργείο Πολιτισμού συνεχίζει να εξετάζει εναλλακτικές προτάσεις ώστε να διασφαλιστεί η παραμονή ή η μετεγκατάσταση του εργαστηρίου. Για τους Κύπριους Χαράκτες το ιδανικό θα ήταν το ακίνητο να περιέλθει στη δικαιοδοσία του Υφυπουργείου, ώστε να διατηρηθεί η λειτουργία του. Μέχρι τότε, όμως, οι καλλιτέχνες εξακολουθούν να δημιουργούν σ’ έναν χώρο χωρίς φως και νερό, μια εικόνα που, πέρα από πρακτική, αποκτά και συμβολική διάσταση: καλλιτέχνες που εξακολουθούν να εργάζονται στο σκοτάδι, κυριολεκτικά και μεταφορικά.
