By
Απρόσμενη εξέλιξη καταγράφεται στην πολύκροτη υπόθεση των επικίνδυνων αερόσακων της Takata, καθώς η εγκύκλιος του Τμήματος Οδικών Μεταφορών (ΤΟΜ) με ημερομηνία 21 Μαρτίου 2017, η οποία σύμφωνα με το πόρισμα της Ερευνητικής Επιτροπής σηματοδοτεί μια καίρια στροφή στην πολιτική ανακλήσεων μεταχειρισμένων οχημάτων στην Κύπρο, επανέρχεται στο προσκήνιο της δημόσιας συζήτησης.
Η συγκεκριμένη εγκύκλιος, η οποία απεστάλη στον Σύνδεσμο Εισαγωγέων Μηχανοκίνητων Οχημάτων (ΣΕΜΟ) τον Μάρτιο του 2017 και φέρει την υπογραφή του λειτουργού Γιάννη Νικολαΐδη εκ μέρους του τότε διευθυντή του ΤΟΜ, Σωτήρη Κολέττα, διευκρινίζει ότι οι αντιπρόσωποι των κατασκευαστών στην Κύπρο δεν φέρουν ευθύνη για τις ανακλήσεις οχημάτων.
Η θέση αυτή αποτέλεσε καθοριστική απόκλιση από την έως τότε πρακτική, καθώς ουσιαστικά αποποιείτο ο ρόλος τόσο του κράτους όσο και των διανομέων στον χειρισμό σοβαρών θεμάτων ασφάλειας, όπως εκείνο των ελαττωματικών αερόσακων της Takata. Ιδιαίτερη αίσθηση προκαλεί η αναφορά στην κοινοποίηση της εγκυκλίου στον τότε γενικό διευθυντή του Υπουργείου Μεταφορών, Αλέκο Μιχαηλίδη, γεγονός που καταγράφεται ρητά τόσο στο έγγραφο όσο και στην κατάθεση του κ. Νικολαΐδη ενώπιον της Ερευνητικής Επιτροπής.
Ωστόσο, ο ίδιος ο κ. Μιχαηλίδης, σε πρόσφατη επίσημη δήλωσή του μετά τα δημοσιεύματα που αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο ποινικών ευθυνών, αρνείται κατηγορηματικά οποιαδήποτε γνώση ή συμμετοχή. Όπως υποστηρίζει, «ουδέποτε είχα γνώση ή ανάμειξη στη διαμόρφωση της επιστολής/εγκυκλίου της 17ης Μαρτίου 2017» και προσθέτει πως την αντίκρισε για πρώτη φορά τον Μάιο του 2025, όταν κλήθηκε να καταθέσει στην Ερευνητική Επιτροπή. Επιπλέον, ισχυρίζεται πως η εγκύκλιος δεν καταχωρήθηκε ποτέ στο Υπουργείο, καθώς ενημερώθηκε από αρμόδιο λειτουργό ότι δεν εντοπίστηκε στα επίσημα μητρώα.
«Την εγκύκλιο αυτή την είδα για πρώτη φορά τον Μάιο του 2025 όταν κλήθηκα για κατάθεση στην Ερευνητική Επιτροπή», διευκρινίζει χαρακτηριστικά ο κ. Μιχαηλίδης. Όπως ανέφερε, επικοινώνησε δύο φορές με το Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων (ΥΜΕΕ), και ο αρμόδιος λειτουργός τον διαβεβαίωσε πως η εν λόγω επιστολή δεν είχε παραληφθεί ποτέ. «Με οδηγίες της γενικής διευθύντριας κάναμε φύλλο και φτερό όλους τους φακέλους του Υπουργείου και τέτοια επιστολή δεν υπάρχει», του αναφέρθηκε. Επιπλέον, σημείωσε ότι ούτε στο επίσημο βιβλίο εγγραφών (“Registry”) του Υπουργείου καταχωρήθηκε σχετική επιστολή ή εγκύκλιος.
Καταλήγοντας, ο κ. Μιχαηλίδης επισημαίνει ότι αντιλαμβάνεται πως η Ερευνητική Επιτροπή έδωσε βαρύνουσα σημασία στην εν λόγω εγκύκλιο του ΤΟΜ κατά τη διαμόρφωση των συμπερασμάτων της.
Παρά τις δηλώσεις του κ. Μιχαηλίδη, η Ερευνητική Επιτροπή στο πόρισμά της αποδίδει ρητά γνώση και πιθανή εμπλοκή του Υπουργείου Μεταφορών στη σύνταξη της εγκυκλίου. Συγκεκριμένα, παρουσιάζεται μαρτυρία τόσο του κ. Νικολαΐδη όσο και του διευθυντή του ΤΟΜ, Γιώργου Λουκά, σύμφωνα με την οποία το Υπουργείο όχι μόνο ήταν ενήμερο, αλλά είχε παράσχει και «οδηγίες» για το περιεχόμενο της εγκυκλίου, κυρίως σε ό,τι αφορά τις ανακλήσεις και την ευθύνη των αντιπροσώπων.
Η Επιτροπή επισημαίνει μάλιστα ότι το συγκεκριμένο σημείο ενδέχεται να συνιστά αντικείμενο ποινικής διερεύνησης για πιθανή κατάχρηση εξουσίας, όπως προβλέπει το άρθρο 105 του Ποινικού Κώδικα.
Αμέλεια και αδράνεια με σοβαρές επιπτώσεις
Το πόρισμα σκιαγραφεί μια προβληματική θεσμική αντίληψη που φέρεται να κυριάρχησε στο ΤΟΜ την περίοδο 2013–2023. Συγκεκριμένα, καταγράφεται πως ο ρόλος του Τμήματος σε περιπτώσεις ανακλήσεων περιοριζόταν αποκλειστικά στην αποστολή στοιχείων ιδιοκτητών στους διανομείς, αφήνοντας την αξιολόγηση του κινδύνου και την ευθύνη για περαιτέρω ενέργειες αποκλειστικά στους κατασκευαστές. Η στάση αυτή φαίνεται να υιοθετήθηκε παρά τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις από την Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή από το 2013 για τους κινδύνους που εγκυμονούσαν οι αερόσακοι Takata.
Πέραν των ειδοποιήσεων, τόσο το ΤΟΜ όσο και το Υπουργείο φέρεται να έλαβαν επιστολές πολιτών το 2015 και το 2016, οι οποίοι εξέφραζαν έντονη ανησυχία για το θέμα. Βάσει του Νόμου για την Έγκριση Τύπου Οχημάτων (Ν.61(1)/2005), υπήρχε νομική υποχρέωση για τη λήψη άμεσων διορθωτικών μέτρων σε περίπτωση εντοπισμού κινδύνου για την ασφάλεια. Παρ’ όλα αυτά, όπως σημειώνει το πόρισμα, το ΤΟΜ επέδειξε «ασύγγνωστη αδράνεια και αδιαφορία».
Η στάση του Υπουργείου και οι παρεμβάσεις του ΣΕΜΟ
Προγενέστερη επιστολή του Συνδέσμου Εισαγωγέων Μηχανοκίνητων Οχημάτων (ΣΕΜΟ), η οποία απεστάλη τον Νοέμβριο του 2016 στον τότε Υπουργό Μεταφορών, Μάριο Δημητριάδη, έθετε με έμφαση το ζήτημα των ανακλήσεων για οχήματα προερχόμενα από χώρες εκτός Ε.Ε. Ο ΣΕΜΟ υπογράμμιζε ότι οι Κύπριοι αντιπρόσωποι δεν διαθέτουν πρόσβαση στις πληροφορίες για τέτοιου είδους ανακλήσεις, γεγονός που συνεπαγόταν σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια.
Κατόπιν εντολών του Υπουργού, ο τότε γενικός διευθυντής Αλέκος Μιχαηλίδης και ο διευθυντής του ΤΟΜ, Σωτήρης Κολέττας, κλήθηκαν να τοποθετηθούν επί του θέματος. Ακολούθως, τον Μάρτιο του 2017, το ΤΟΜ απέστειλε την επίμαχη εγκύκλιο, θεσμοθετώντας επίσημα τη νέα πολιτική για τις ανακλήσεις.
