By Το 7,2% του πληθυσμού στην Κύπρο αντιμετωπίζει αγχώδεις διαταραχές ενώ ποσοστό 3,8% αντιμετωπίζει καταθλιπτικές διαταραχές.
Προ πανδημίας το ποσοστό των πολιτών που αντιμετώπιζαν κάποια ψυχική διαταραχή βρισκόταν στο 17,2% ενώ το άμεσο και έμμεσο κόστος των προβλημάτων ψυχικής υγείας υπολογιζόταν, το 2019, σε συνολικά €569 εκατ. Οι πιθανότητες εμφάνισης ψυχικής διαταραχής, όπως διαπιστώνεται είναι μεγαλύτερες για τους ανθρώπους των χαμηλότερων εισοδηματικών στρωμάτων ενώ οι παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας φαίνεται να χρήζουν περαιτέρω βελτίωσης.
Ο τομέας της ψυχικής υγείας στην Κύπρο αναλύεται στο «προφίλ Υγείας 2023» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το οποίο φέρνει στο φως το μέγεθος του προβλήματος. Όπως επισημαίνεται στη συγκεκριμένη ευρωπαϊκή αναφορά, «η εξάπλωση των προβλημάτων ψυχικής υγείας στην Κύπρο είναι σημαντική» και «παρότι υπάρχουν σημαντικά κενά, όσον αφορά την πληροφόρηση για τον επιπολασμό των προβλημάτων ψυχικής υγείας στην Κύπρο, όπως και σε άλλες χώρες της ΕΕ, τα διαθέσιμα στοιχεία υποδηλώνουν ότι επηρεάζουν ένα σχετικά υψηλό ποσοστό του πληθυσμού».
Τα δεδομένα, καταγράφονται σε σειρά ερευνών και περιλαμβάνονται στην ευρωπαϊκή αναφορά. Συγκεκριμένα:
– Σύμφωνα με εκτιμήσεις του «Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME)», ένα στα έξι άτομα στην Κύπρο (17,2%) αντιμετώπιζε πρόβλημα ψυχικής υγείας το 2019, ποσοστό ελαφρώς υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (16,7%).
– Οι πιο συχνές ψυχικές διαταραχές στην Κύπρο είναι οι αγχώδεις διαταραχές (εκτιμάται ότι επηρεάζουν το 7,2% του πληθυσμού) και οι καταθλιπτικές διαταραχές (3,8%).
– Οι διαταραχές που οφείλονται στην κατανάλωση αλκοόλ και ναρκωτικών πλήττουν το 2,6% του πληθυσμού, ποσοστό χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (3,4%).
– Από στοιχεία της έρευνας EHIS το 2019 προκύπτει ότι το 5% των ενήλικων Κυπρίων ανέφερε ότι αντιμετώπιζε κατάθλιψη πριν από την πανδημία, και οι διαφορές ανά φύλο και εισόδημα ήταν αξιοσημείωτες.
– Περίπου το 5,8% των γυναικών ανέφερε κατάθλιψη το 2019 σε σύγκριση με το 3,4% των ανδρών, ενώ οι γυναίκες και οι άνδρες στο κατώτατο πεμπτημόριο εισοδήματος είχαν περίπου τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να αναφέρουν κατάθλιψη από ό,τι στο ανώτατο πεμπτημόριο.
Ποια η πρόσβαση όμως των Κυπρίων στις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας; Όπως αναφέρεται στο «Προφίλ Υγείας 2023» κυρίως κατά την περίοδο των σκληρών μέτρων για την πανδημία, η πρόσβαση των ασθενών στις υπηρεσίες που χρειάζονταν ήταν πολύ περιορισμένη: «Όπως και σε πολλές άλλες χώρες της ΕΕ, πολλοί Κύπριοι ανέφεραν ανικανοποίητες ανάγκες όσον αφορά την ψυχική υγεία, ιδίως κατά τη διάρκεια της πανδημίας».
Σύμφωνα με πανευρωπαϊκή έρευνα που διενεργήθηκε την άνοιξη του 2021 και την άνοιξη του 2022, «το 11% των Κυπρίων ανέφερε ανικανοποίητες ανάγκες ιατρικής περίθαλψης, εκ των οποίων το 30% σχετιζόταν με την ψυχική υγεία και οι ανικανοποίητες ανάγκες για ψυχική περίθαλψη ήταν αναλογικά υψηλές κατά τη διάρκεια της πανδημίας». (Σημείωση: Οι συμμετέχοντες στην έρευνα ερωτήθηκαν αν είχαν τρέχουσες ανικανοποίητες ανάγκες ιατρικής περίθαλψης και, εάν ναι, για ποιο είδος φροντίδας, συμπεριλαμβανομένης της ψυχιατρικής περίθαλψης. Eurofound).
Σε ό,τι αφορά το κόστος του αυξημένου ποσοστού πολιτών που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας, στην ευρωπαϊκή αναφορά επισημαίνεται ότι: «Ακόμη και πριν από την πανδημία COVID-19, ο ΟΟΣΑ εκτιμούσε ότι το άμεσο και έμμεσο κόστος των προβλημάτων ψυχικής υγείας ανερχόταν συνολικά σε €569 εκατ. το 2015, ποσό που ισοδυναμούσε με το 3,2% του ΑΕΠ (OECD, 2018)» και «ένα υψηλό ποσοστό του έμμεσου κόστους των προβλημάτων ψυχικής υγείας οφειλόταν στον υψηλό δείκτη ανεργίας των ατόμων με κατάθλιψη».
Για τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας που προσφέρονται στην Κύπρο, υπογραμμίζεται το γεγονός ότι αυτές προσφέρονται σε τεράστιο βαθμό από τον δημόσιο τομέα. «Οι μεταρρυθμίσεις του συστήματος υγείας που έγιναν το 2019 περιλάμβαναν ενδονοσοκομειακές και εξωνοσοκομειακές υπηρεσίες ψυχικής υγείας, οι οποίες αποτελούν πλέον ευθύνη του Οργανισμού Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας».
Τονίζεται παράλληλα το γεγονός ότι «οι εν λόγω αλλαγές στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας υπερίσχυσαν των σχεδίων για την ανάπτυξη μιας στρατηγικής για την ψυχική υγεία το 2019, παρότι το 2023 επαναλήφθηκαν οι εκκλήσεις για την ανάπτυξη μιας νέας στρατηγικής».
Στο πλαίσιο του καθολικού Γενικού Συστήματος Υγείας, «οι υπηρεσίες ψυχιατρικής περίθαλψης παρέχονται από την εξειδικευμένη Διεύθυνση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας. Οι ασθενείς χρειάζονται παραπεμπτικό από τον προσωπικό τους ιατρό και καταβάλλουν συμπληρωμή ύψους €6 για να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας». Η εξωνοσοκομειακή ψυχική φροντίδα «καθοδηγείται από ψυχιάτρους που εργάζονται σε ομάδες με έδρα τα κέντρα υγείας πρωτοβάθμιας φροντίδας του δημοσίου. Οι κοινοτικές νοσηλευτικές ομάδες ψυχικής υγείας συμμετέχουν επίσης στην πρωτογενή πρόληψη και την προώθηση της ψυχικής υγείας, με ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών και δραστηριοτήτων».
Πρόκληση η μεταχείριση των μεταναστών
Η στήριξη των μεταναστών, φαίνεται να αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για της Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας στην Κύπρο. Αυτό άλλωστε τονίζεται και στην σχετική ευρωπαϊκή αναφορά η οποία μεταξύ άλλων επισημαίνει την ανάγκη για επέκταση της προσφοράς των υπηρεσιών ψυχικής υγείας και στα άτομα που δεν καλύπτονται από το ΓεΣΥ.
«Η μεγαλύτερη πρόκληση για τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας είναι η πλήρης κάλυψη των αναγκών ενός συνεχούς αυξανόμενου αριθμού προσφύγων και αιτούντων ασύλου που χρειάζονται ψυχολογική υποστήριξη. Η κατάσταση είναι πιο δύσκολη επειδή οι αιτούντες άσυλο δεν καλύπτονται από το Γενικό Σύστημα Υγείας. Το 2021 η Διεύθυνση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας έλαβε επιχορήγηση από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης της ΕΕ για ένα έργο παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας για μετανάστες».
Η ψυχική υγεία «αποτελεί σημαντικό θέμα στην Κύπρο και δημιουργεί ιδιαίτερα υψηλή επιβάρυνση μέσω έμμεσου κόστους λόγω κυρίως του υψηλού επιπέδου ανεργίας στα άτομα με χρόνιες παθήσεις ψυχικής υγείας. Οι ευρύτερες μεταρρυθμίσεις του συστήματος υγείας εδραίωσαν τη δημόσια παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας ως μέρος της καθολικής δέσμης παροχών. Ένα έργο χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ επιδίωξε να επεκτείνει την παροχή σε ιδιαίτερα ευάλωτες ομάδες, όπως οι αιτούντες άσυλο, οι οποίοι δεν έχουν δικαίωμα πρόσβασης σε θεσμοθετημένες υπηρεσίες υγείας».
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
Περισσότερη κάλυψη μέσω ΓεΣΥ
Ο τρόπος με τον οποίο καλύπτονται οι ασθενείς με προβλήματα ψυχικής υγείας από το Γενικό Σύστημα Υγείας δεν είναι ακόμα σαφής. Κάποιες υπηρεσίες προσφέρονται από το ΓεΣΥ, κάποιες άλλες όχι. Η ενδονοσοκομειακή περίθαλψη (νοσοκομείο Αθαλάσσας), δεν είναι μέρος του ΓεΣΥ ενώ οι ψυχιατρικές πτέρυγες των νοσοκομείων είναι.
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο τομέας της ψυχικής υγείας στην Κύπρο είναι γνωστά, συζητούνται εδώ και χρόνια και με την εφαρμογή του ΓεΣΥ τα πράγματα έχουν γίνει ακόμα πιο περίπλοκα για τους ασθενείς, ασχέτως εάν όλοι οι αρμόδιοι (υπουργείο Υγείας, ΟΑΥ και ΟΚΥπΥ) δεν βλέπουν την πραγματική εικόνα.
Πηγή: Philenews
